آلودگی هوا یکی از مهم‌ترین معضلات زیست‌محیطی ایران است که سلامت مردم را به شدت تهدید می‌کند و به طور مستقیم با بروز بیماری‌های خطرناکی مانند سرطان مرتبط است. بر اساس گزارش‌های رسمی، آلودگی هوا سالانه جان هزاران نفر را در کشور می‌گیرد. وزارت بهداشت در سال ۱۴۰۰ اعلام کرد که بیش از ۲۰ هزار مرگ زودرس در کلان‌شهرهای ایران ناشی از آلودگی هوا بوده است.

رشد آلودگی هوا در ایران به دوره صنعتی‌سازی و گسترش شهرنشینی بازمی‌گردد. تردد خودروهای فرسوده، استفاده گسترده از سوخت‌های فسیلی، به‌ویژه مازوت در نیروگاه‌ها و صنایع، و تراکم بالای وسایل نقلیه در شهرهای بزرگ، از عوامل اصلی این بحران هستند. تحقیقات نشان می‌دهد که بیش از ۷۰ درصد آلودگی هوای تهران به وسایل نقلیه موتوری مربوط می‌شود. در فصل‌های سرد سال نیز به دلیل پدیده وارونگی دما (اینورژن)، غلظت آلاینده‌ها به شدت افزایش می‌یابد و مشکلات جدی‌تری ایجاد می‌کند.

آلودگی هوا و سرطان

آلودگی هوا یکی از عوامل اصلی سرطان، به‌ویژه سرطان ریه، در کشور است. ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون، ترکیبات آلی فرار (VOC) و گوگرد موجود در سوخت‌های فسیلی، مستقیماً وارد سیستم تنفسی و جریان خون شده و باعث تغییرات ژنتیکی و آسیب به سلول‌ها می‌شوند. این تغییرات ژنتیکی می‌توانند به رشد سلول‌های سرطانی منجر شوند. شواهد نشان می‌دهد که آلودگی هوا می‌تواند ساختار و ژنتیک بافت‌های بدن را تغییر داده و علاوه بر سرطان ریه، به سرطان‌های دیگر مانند سرطان مثانه، پستان و حتی مغز منجر شود.

تحقیقات انجام‌شده در ایران نیز این رابطه را تأیید می‌کند. برای مثال، در پاییز سال ۱۴۰۱، آلودگی شدید هوای تهران علاوه بر ایجاد مشکلات تنفسی، موجب تعطیلی مدارس و افزایش مراجعات به مراکز درمانی شد. این آمارها نشان می‌دهد که آلودگی هوا نه تنها زندگی روزمره مردم را مختل می‌کند، بلکه خطرات بلندمدت و جدی برای سلامت نسل‌های آینده به همراه دارد.

راهکارهای کاهش آلودگی هوا و اثرات سرطان‌زا

برای کاهش تأثیرات آلودگی هوا بر سلامت، مردم و دولت باید به طور مشترک اقدام کنند. راهکارهای پیشنهادی شامل موارد زیر است:

اقدامات فردی

1. کاهش استفاده از خودروهای شخصی:
   • استفاده از وسایل نقلیه عمومی، دوچرخه و پیاده‌روی، نقش مهمی در کاهش آلاینده‌ها دارد.
2. معاینه فنی خودروها:
   • انجام منظم معاینه فنی و کاهش انتشار گازهای آلاینده از خودروها یک وظیفه مهم شهروندی است.
3. مصرف مواد غذایی مفید:
   • مصرف غذاهای غنی از آنتی‌اکسیدان مانند مرکبات، گوجه‌فرنگی، سبزیجات برگ‌دار و نوشیدن آب کافی می‌تواند به دفع سموم کمک کند.
4. استفاده از ماسک:
   • استفاده از ماسک‌های استاندارد در روزهای آلوده به کاهش نفوذ ذرات معلق کمک می‌کند.
5. بهبود کیفیت هوای خانه:
   • استفاده از دستگاه‌های تصفیه هوا و گیاهان تصفیه‌کننده مانند آلوئه‌ورا و پوتوس می‌تواند کیفیت هوای داخل منزل را بهبود بخشد.

اقدامات دولتی

1. جایگزینی سوخت‌های آلاینده:
   • حذف سوخت مازوت و جایگزینی آن با انرژی‌های پاک از اقدامات ضروری است.
2. توسعه حمل‌ونقل عمومی پاک:
   • گسترش مترو و استفاده از اتوبوس‌های برقی می‌تواند به کاهش آلودگی کمک کند.
3. مدیریت ترافیک:
   • وضع قوانین سختگیرانه برای تردد خودروهای فرسوده و کنترل ترافیک شهری ضروری است.
4. بهبود کیفیت سوخت:
   • ارتقای کیفیت سوخت مصرفی و کاهش آلاینده‌های موجود در آن از جمله اقداماتی است که باید در اولویت قرار گیرد.
5. توسعه فرهنگ زیست‌محیطی:
   • آموزش و آگاهی‌رسانی به مردم درباره تأثیرات آلودگی هوا و راه‌های کاهش آن، نقش مهمی در تغییر رفتارها دارد.

نتیجه‌گیری

آلودگی هوا یکی از عوامل اصلی بروز سرطان و کاهش کیفیت زندگی مردم است. کاهش آلودگی هوا نیازمند همکاری و عزم جدی همه‌جانبه است. با اجرای سیاست‌های هوشمندانه و پایدار، استفاده از تجربیات موفق دیگر کشورها و مشارکت مردم، می‌توان هوای پاک را به شهرهای ایران بازگرداند و از افزایش مرگ‌ومیر ناشی از بیماری‌های مرتبط با آلودگی جلوگیری کرد.

منبع: salamati.ir