02اردیبهشت توسط mona heydar15 اردیبهشت 14040مقالات عوارض شیمی درمانی در سرطان مغز استخوان و راه‌های کنترل آن به این post امتیاز دهید شیمی درمانی هنوز ستون اصلی درمان بسیاری از سرطان‌ها از جمله سرطان مغز استخوان است؛ اما قدرت تخریب سلول‌های سرطانی هم‌زمان می‌تواند سلول‌های سالم را هدف قرار دهد و طیفی از عوارض کوتاه مدت و بلندمدت را پدید آورد. در این مقاله ـ با تمرکز بر کلیدواژهٔ کانونی «عوارض شیمی درمانی در سرطان مغز استخوان» ـ شایع‌ترین عوارض، عوامل تشدیدکننده و مهم‌ترین راه‌های پیشگیری و کنترل را مرور می‌کنیم. عوارض شیمی درمانی در سرطان مغز استخوان ۱. خستگی شدید (Cancer-related Fatigue)عوارض شیمی درمانی در سرطان مغز استخوان اغلب با خستگی فلج‌کننده‌ای آغاز می‌شود که نه تنها هنگام درمان، بلکه تا چند هفته یا حتی چند ماه پس از پایان سیکل‌ها ادامه دارد. این خستگی به‌خاطر افت گلبول‌های قرمز، تولید سیتوکین‌های التهابی و بی‌خوابی ناشی از استرس ایجاد می‌شود. برنامه‌ریزی منظمِ خواب، پیاده‌روی سبک روزانه و مصرف مکمل‌های آهن یا ویتامین B۱۲ (در صورت تجویز پزشک) می‌تواند شدت این عارضه را کاهش دهد. ۲. افت سلول‌های خون (نوتروپنی، آنمی، ترومبوسیتوپنی)دومین وجه مهم عوارض شیمی درمانی در سرطان مغز استخوان، اُفت سه‌گانهٔ نوتروفیل‌ها، گلبول‌های قرمز و پلاکت‌هاست که خطر عفونت‌های فرصت طلب، خونریزی‌های زیرجلدی و تنگی نفس را بالا می‌برد. استفاده از محرک‌های رشد گرانولوسیتی (G-CSF)، تزریق خون یا پلاکت و رعایت بهداشت شخصی برای پیشگیری از عفونت نقشی حیاتی دارند. ۳. تهوع و استفراغ مقاومگرچه داروهای ضدتهوع نسل جدید مؤثرند، اما عوارض شیمی درمانی در سرطان مغز استخوان همچنان شامل تهوع حاد یا تأخیری است که می‌تواند مصرف کالری را تا ۳۰٪ کاهش دهد. ترکیب آنتاگونیست NK1، مهارکنندهٔ گیرنده 5-HT3 و دگزامتازون قبل از شیمی درمانی، و مصرف زنجبیل یا طب فشاری مچ دست، روش‌های توصیه شده برای کنترل هستند. ۴. مخاطیت دهانی (Mucositis)زخم‌های دردناک دهان و حلق، بلع را سخت و خطر عفونت سیستمیک را دوچندان می‌کند. دهان‌شویهٔ بیکربنات سدیم، مسواک فوق نرم و درمان‌های لیزر کم‌توان می‌توانند این بخش از عوارض شیمی درمانی در سرطان مغز استخوان را تا ۵۰٪ کاهش دهند. رژیم‌های غذایی نرم و سرد به تحمل خوراک کمک می‌کنند. نوروپاتی محیطیحس گزگز، بی‌حسی یا درد سوزشی در دست و پا ناشی از داروهایی مثل بورتزومیب، یکی از مزمن‌ترین عوارض شیمی درمانی در سرطان مغز استخوان است. کاهش دُز یا تغییر رژیم، همراه با ویتامین B۶، فیزیوتراپی و کرم کپسایسین، در مدیریت نوروپاتی مؤثر است. ۶. ریزش مو و تغییرات پوستیتأثیر زیباشناختی عوارض شیمی درمانی در سرطان مغز استخوان بر تصویر ذهنی بیمار چشمگیر است. سرمازدایی پوست سر حین تزریق می‌تواند احتمال ریزش مو را کم کند. محصولات مرطوب‌کنندهٔ فاقد عطر و ضدآفتاب SPF ۳۰+ از تحریک پوست پیشگیری می‌کنند. ۷. درد استخوان و مفصلافزایش سیتوکین‌ها و تزریق فاکتورهای رشد باعث دردهای مبهم استخوانی می‌شود. مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی با تجویز پزشک، گرما درمانی موضعی و حرکات کششی ملایم یوگا بخش مهمی از راهکارهای کنترل این عارضه هستند. ۸. ناباروری و اختلال هورمونیعوارض شیمی درمانی می‌تواند عملکرد غدد جنسی را مختل کرده و در زنان موجب آمنوره زودرس و در مردان کاهش اسپرماتوژنز شود. حفظ نمونه اسپرم یا فریز تخمک پیش از شروع درمان و درمان جایگزین هورمونی (در بیماران منتخب) راه‌های پیشگیرانهٔ کلیدی‌اند. ۹. خطر سرطان ثانویه در درازمدتداروهای آلکیله‌کننده با آسیب رساندن به DNA سلول‌های سالم خطر لوسمی های ثانویه یا تومورهای جامد را بالا می‌برند. پایش سالانهٔ CBC و مشاورهٔ ژنتیک بعد از پایان درمان، رویکرد استاندارد برای شناسایی زودهنگامِ این بخش از عوارض شیمی درمانی است. ۱۰. فشار روانی، اضطراب و افسردگیترکیب درد، تغییر ظاهر و نگرانی از آینده می‌تواند اختلالات خلقی ایجاد کند. مداخلات CBT، گروه‌های حمایت آنلاین و داروهای ضدافسردگی با نظر روانپزشک، کیفیت زندگی را بهبود می‌دهد. ورزش‌های تن‌آرامی و حضور در جمع خانواده نیز اثربخش‌اند. عوامل مؤثر بر شدت عوارض سن و وضعیت عمومی بیمار نوع و دُز داروی شیمی درمانی وجود بیماری‌های هم‌زمان (دیابت، بیماری قلبی) حساسیت ژنتیکی به داروها پشتیبانی تغذیه‌ای و روان‌شناختی حین درمان شناخت این عوامل به تیم درمان کمک می‌کند برنامهٔ مراقبتی شخصی‌سازی شده‌ای ارائه کند و احتمال بروز عوارض شدید را کاهش دهد. راه‌های کنترل و کاهش عوارض مداخلات پزشکی تجویز G-CSF یا GM-CSF برای کاهش عمق نوتروپنی آنتی‌بیوتیک پروفیلاکسی در بیماران پرخطر داروهای ضدتهوع نسل سوم (آنتاگونیست‌های NK1، سروتونین) دهان‌شویه‌های حاوی لی‌دوکایین و بیکربنات برای مخاطیت تعدیل دوز یا تغییر رژیم در صورت بروز نوروپاتی شدید مراقبت تغذیه و سبک زندگی استفاده از رژیم پرپروتئین و پرکالری با ویتامین‌های گروه B و C رعایت بهداشت دهان؛ مسواک نرم و دهان‌شویه بدون الکل فعالیت بدنی سبک (پیاده‌روی روزانه) برای کاهش خستگی و بهبود خلق تکنیک‌های آرام‌سازی (مدیتیشن، تنفس عمیق) و مشاورهٔ روان‌شناختی حمایت‌های مکمل درمان فیزیوتراپی برای درد مفصل و نوروپاتی بانک موی طبیعی یا کلاه‌گیس خنک‌کننده جهت حفظ اعتمادبه‌نفس سرما‌درمانی پوست سر (Scalp cooling) در مراکز مجهز برای کاهش ریزش مو نقش تیم درمان و فناوری‌های نوین تطبیق رژیم‌های کم‌دُز یا دوزهای تفکیک‌شده (Fractionated dosing)، پایش پیوستهٔ نشانگرهای زیستی و به‌کارگیری الگوریتم‌های AI-based toxicity prediction در آینده به پزشکان کمک می‌کند تا عوارض را پیش‌بینی و به‌موقع مهار کنند. همکاری نزدیک انکولوژیست، پرستار، متخصص تغذیه و روان‌شناس، بالاترین کیفیت زندگی را طی شیمی درمانی تضمین می‌کند. جمع‌بندی و نقش مؤسسه خیریه مهیار کنترل عوارض شیمی درمانی در سرطان مغز استخوان نیازمند ترکیبی از مراقبت‌های تخصصی، حمایت‌های دارویی و پشتیبانی روانی است. در ایران، مؤسسه خیریه مهیار با فراهم کردن اقامتگاه رایگان ویژه‌ٔ بیماران پیوند مغز استخوان، تأمین کمک‌هزینهٔ دارو و تجهیزات پزشکی، و همکاری با سه مرکز پیوند اصلی کشور، بخش مهمی از این پازل حمایتی را تکمیل می‌کند. مشارکت در برنامه‌های مهیار نه‌تنها رنج بیماران را می‌کاهد، بلکه مسیر درمان آنان را کوتاه‌تر و امید را پررنگ‌تر می‌سازد. شما می‌توانید با کمک به خیریه یا سفارش استند تبریک در تأمین این خدمات حیاتی سهیم شوید و لینک اختصاصی دریافت کنید تا دیگران را نیز به مشارکت ترغیب نمایید. همراهی امروز شما، فردای سالم‌تری می‌سازد.